Historia

Historia organizacji samorządu zawodowego architektów w Polsce liczy 120 lat. Na początku było Krakowskie Towarzystwo Techniczne (l877 r.) z udziałem inżynierów i budowniczych, potem - Warszawskie Towarzystwo Popierania Handlu i Przemysłu (l899 r.), w którym architekci wyróżniali się aktywnością, wreszcie w dziewięć lat później, tuż po Międzynarodowym Kongresie Architektury w Wiedniu pierwsza samodzielna organizacja architektów p.n. Delegacja Architektów Polskich (DAP). Głównym zadaniem DAP było reprezentowanie dążeń i dorobku polskich architektów działających we wszystkich zaborach czyli na ziemiach rdzennie polskich, okupowanych przez Cesarstwo Austriacko- Węgierskie, Rzeszę Niemiecką i Imperialną Rosję. Opracowano zasady wykonywania i ochrony zawodu architekta oraz wzorcowy regulamin konkursów architektonicznych (1911 r.). Po odzyskaniu niepodległości w 1919 r. odbył się I Powszechny Zjazd Architektów, a w 1926 r. powstało Warszawskie Stowarzyszenie Architektów Polskich (SAP) oraz Związek Stowarzyszeń Architektów Polskich (ZSAP). Ale dopiero w 1934 r. w Warszawie odbył się kolejny Walny Zjazd Delegatów ZSAP, który powołał do życia Stowarzyszenie Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP).

W 1952 r. na VI Walnym Zjeździe Delegatów SARP zmieniono nazwę na Stowarzyszenie Architektów Polskich, z zachowaniem tradycyjnego skrótu SARP. Ta nazwa obowiązuje i dziś.

SARP zrzesza w swoich szeregach 4800 architektów (stan z 2012 r.) na ogólną liczbę ok. 12 tys. architektów w Polsce i ok. 800 - architektów na obczyźnie. W Warszawie w Pałacu Zamoyskich mieści się siedziba Zarządu Głównego SARP i jego komórek organizacyjnych. W 25 miastach funkcjonują Zarządy Oddziałów SARP. W Zarządzie SARP pracuje kilka stałych roboczych komisji. Do najważniejszych należą: komisja ds. opiniowania aktów legislacyjnych różnych stopni, szczególnie projektów ustaw sejmowych w sprawie planowania przestrzennego, urbanistyki architektury i budownictwa oraz projektów rozporządzeń wykonawczych Rządu do uchwalonych już aktów legislacyjnych. Nie jest to jeszcze stała praktyka i dotychczas nie obejmowała aktywności legislacyjnej licznych resortów gospodarczych, ważącej na codziennej praktyce urbanistyczno-architektonicznej administracji państwowej i samorządowej w 900 polskich miastach (np. Zarząd Miasta Stołecznego Warszawa nie powołał do dziś Architekta Miejskiego). Inne komisje zajmują się nowelizacją zasad etyki zawodowej architektów, uprawnieniami twórczymi architektów i prawami socjalnymi osób, wykonujących ten odpowiedzialny i ważny społecznie zawód, a także pomocą koleżeńska dla kolegów pozostających bez pracy. Z kolei komisja współpracy zagranicznej utrzymuje stale stosunki organizacyjne i programowe min. z Radą Architektów Europy i Radą Architektów Europy Środkowo-Wschodniej, z organizacjami krajowymi architektów oraz z Międzynarodowa Unią Architektów (SARP był współzałożycielem Unii i do dziś jest nieprzerwanie jej członkiem). Szczególną rangą obdarza się w SARP komisje oddziałowe ds. organizacji konkursów architektonicznych. 

Stowarzyszenie broni prawa każdego architekta do równoprawnego udziału w każdym projekcie budowlanym znaczniejszej wagi poprzez szansę startu w otwartychkonkursach architektonicznych. SARP zwalcza tendencje inwestorów nieliczenia się z charakterystyką przestrzenną i historyczną przy lokalizacji projektowanych obiektów budowlanych i budowli o różnym przeznaczeniu. Od ponad 10 lat Stowarzyszenie Architektów Polskich działało na rzecz powołania samorządu zawodowego, upatrując w nim jeden z ważniejszych regulatorów rynku pracy zawodowej i równocześnie bazy dla tworzenia właściwych relacji architektów-inwestorów, w tym zwłaszcza inwestorów publicznych. Zawód architekta to zawód zaufania publicznego, który upoważnia profesję do funkcjonowania w ramach korporacjizawodowej, a jej powszechność to gwarant dyscyplinowania całego środowiska, które w sytuacji niedoskonałego rynku inwestycyjnego dzięki formalnym podpowiedziom zachowań może w sposób coraz to lepszy zająć właściwą pozycję w procesach inwestycyjnych skutkujących dla każdego obywatela - użytkownika przestrzeni przekładająca się wprost na standard życia obywateli. SARP, pojmując w ten właśnie sposób funkcję izby zawodowej, na przestrzeni tych 10 lat bardzo aktywnie wspierał działania proizbowe prowadzone zarówno w środowisku zawodowym architektów, jak i na poziomie parlamentu (oczywiście z zachowaniem kolejności tych działań prowadzonych wcześniej jako wspieranie działań właściwych resortów aktywnych we wstępnych fazach procesu legislacyjnego dla powołania korporacji zawodowej). Za fakt godny podkreślenia uznać należy sukces w organizacji Izby Architektów - to właśnie nasze środowisko profesjonalne jako jedyne z grupy zawodów wymienionych w Ustawie o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów zdołało przy bardzo wydatnym (organizacyjnym i finansowym) wsparciu SARP doprowadzić do powołania korporacji zawodowej we wskazanym ustawowo terminie 25 stycznia 2002 r. Determinacja Stowarzyszenia była w tych działaniach jedną znajważniejszych sił sprawczych, a w motywacji takiej postawy było owo publiczne zaufanie jakim profesja architektów jest obdarzona.

Za niezwykle ważny obszar aktywności Stowarzyszenia uznać należy jego działania na rzecz doskonalenia polskiego prawodawstwa na rzecz architektury i środowiska zbudowanego. SARP nie tylko zainteresowany był legislacją dotyczącą całości procesów planistycznych i inwestycyjnych, ale każdorazowo w wypadku aktów prawnych i normatywnych dotyczących tego obszaru działania przy tworzeniu tego prawa wspierał takie działania merytorycznie. Współpraca SARP z różnymi agendami rządu i parlamentu widoczna była szczególnie dla ustaw (i odpowiednich do nich rozporządzeń wykonawczych): Prawo Budowlane, o Zagospodarowaniu przestrzennym, o Zamówieniach Publicznych, Prawo Autorskie, o Ochronie dóbr kultury.

Jako Stowarzyszenie jesteśmy przekonani, że nie tylko naturalny proces doskonalenia prawa ale rzeczywiste potrzeby społeczeństwa i form jego funkcjonowania domagają się pilnych w tym zakresie udoskonaleń. Kraje dysponujące bardziej skutecznym instrumentarium prawnym dla spraw architektury i ochrony ładu przestrzennego kreują przestrzeń swych miast w sposób daleko bardziej racjonalny i zharmonizowany, co wprost przedkłada się na jakość życia obywateli. SARP po raz kolejny wyraża wolę włączenia się w tworzenie takiego lepszego ustawodawstwa w naszym kraju, w którym brak dobrej legislacji tak często skutkuje degradacją przestrzeni - zarówno kulturowej jak i przestrzeni terenów otwartych.